Η Επέλασις των Βαρβάρων

H φράση "νέα βαρβαρότητα" ανήκει σε εκείνες του συρμού. Περί πολιτικής, περί πολιτισμού, περί έργων, περί συμπεριφορών ομιλούντες, παριστάνουμε πως η βαρβαρότητα έφτασε στην εποχή μας από κάποιο μακρινό παρελθόν, ότι απουσίαζε λόγω διακοπών από κάποιους μήνες, κάποια έτη, κάποιες δεκαετίες της ιστορίας - το μέτρο της προσωπικής αισιοδοξίας καθορίζει ποιον χρόνο αποδεχόμαστε. Παριστάνουμε πως Hier stehen, wir koennen nicht anders*. Nα πώς γεννιέται το δικαίωμα στη βαρβαρότητα - τίποτε άλλο δεν είναι εφικτό, υποστηρίζουν οι "πνευματικοί" της ταγοί.
Παριστάνουμε ότι η βαρβαρότητα είχε εξοβελιστεί από την πολιτισμένη κοινωνία του ανθρώπου και ότι δεν ισχύει το "Φύσει πάντα πάντες ομοίως πεφύκαμεν και βάρβαροι και Έλληνες", του Αντιφώντος. Λέμε ότι η φύση των βαρβάρων είναι διαφορετική από τη δική μας, ότι "μαζί μας στη ζωή δεν παρασύρουμε το θάνατο", σε αντίθεση με όσα έγραψε ο Παζολίνι.Η βαρβαρότητα είναι η "απειλή κατά του πολιτισμένου κόσμου" της κάθε σήμερον και περιορίζεται εκεί. Παριστάνουμε πως ποτέ δεν κατασκευάζεται, ποτέ δεν δημιουργείται επί τούτω ως το αντίπαλον δέος του πολιτισμού και δεν ενυπάρχει στην κίνηση της ιστορίας. Οικειοθελώς, χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ, ξεχνάμε το μεγάλο Αλεξανδρινό, που επιμένει να μας θυμίζει ότι "οι βάρβαροι είναι μια κάποια λύσις", όταν βρισκόμαστε στους χρόνους της παρακμής, στο κοίλον της ιστορίας. Ποια διαφορά έχει εκείνη η -πιθανότατα λαμπρή ελληνιστική- πόλη του Καβάφη, η πόλη που περιμένει τους βαρβάρους, από τη σημερινή Ουάσιγκτον; Ο εχθρός επινοείται με τον ίδιο τρόπο και στη μια περίπτωση και στην άλλη και σε χιλιάδες περιπτώσεις στο μεταξύ.
Βεβαίως, δεν κομίζουμε γλαύκαν εις Αθήνας. Το ζήτημα της βαρβαρότητας, της αντιμετώπισής της, της εξάλειψής της και ο πόλεμος μεταξύ βαρβαρότητας και πολιτισμού αποτελούν πραγματικότητες που απασχόλησαν τους ανθρώπους και πολλές φορές έγραψαν την ιστορία τους. Πιο πρόσφατα ήταν από τις μεγάλες φιλοσοφικές διαμάχες της τελευταίας μεγάλης φιλοσοφικής αναζήτησης μεταξύ του Διαφωτισμού και των αντιπάλων του. Ήταν, ακόμη περισσότερο, ένα από τα ζητήματα που ανέσυρε η δαρβίνεια θεωρία.
Τι είμαστε; Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί "ο νόμος της ζούγκλας", ο περίφημος νόμος του ισχυροτέρου, κι όλα τα άλλα, όλοι μας οι πολιτισμοί, δεν είναι παρά ευκολόξυστο λούστρο; Ή μια κοινωνία συνεργατική, όπως εκείνες που εμφανίζονται επίσης στη φύση, όπως επέμενε ο Πιότρ Κροπότκιν, η οποία όμως έχασε το δρόμο και τώρα πάλι τον αναζητεί; Η λαϊκή απάντηση δεν έχει δοθεί ακόμη ξεκάθαρα. Όμως και σήμερα, όπως πάντα, η βαρβαρότητα είναι "κακό" που ξορκίζουμε προσπαθώντας να αρνηθούμε την ευθύνη μας σε αυτό. Η ίδια στάση των πρώτων πολιτισμών, που γι' αυτούς οι βάρβαροι δεν ήταν άνθρωποι, ήταν άγρια θηρία, αν όχι δαίμονες. Οι βάρβαροι δεν είναι "εμείς" αλλά "οι άλλοι", η σαρτρική Κόλαση. Είναι αυτοί που καταλύουν κάθε ταμπού - και η εξέλιξη των κοινωνιών προσθέτει στα ταμπού τους, δεν τα καταργεί. Έτσι, η βαρβαρότητα δεν μας αφορά. Δεν είμαστε οι ίδιοι οι φορείς της. Ούτε η εξουσία που αναγνωρίζουμε. Ξεχνάμε ότι, ιστορικά, η βαρβαρότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με κάθε εξουσία και, κυριότερα, με κάθε νέα τάξη πραγμάτων. Η προτελευταία νέα τάξη έκανε και πάλι την επιλογή της βαρβαρότητας, κατά τον Κώστα Βεργόπουλο. Η επιλογή της βαρβαρότητας ήταν επιλογή της εξουσίας, του κεφαλαίου, "όχι διότι αυτοί γνωρίζουν πού πηγαίνουν, αλλά ακριβώς επειδή επιλέγουν τη βαρβαρότητα και το χάος από την επιστροφή σε οποιοδήποτε μοντέλο που θα μπορούσε να διασφαλίσει την ένταξη και συμμετοχή της κοινωνίας. H επιλογή αυτή, ενώ εμφανίζεται ως μοναδική και καταναγκαστική, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ρεαλιστική και βιώσιμη". Σήμερα, όμως, έχουμε πάλι ξεφύγει από την οικονομική ερμηνεία, το οικονομικό σύστημα. Η εκμετάλλευση αφορά και πάλι απευθείας τον άνθρωπο, τη μάζα, ο άνθρωπος και πάλι αντιμετωπίζεται ως υλικό - όχι παραγωγική δύναμη, αλλά παραγωγική πρώτη ύλη. Ο ιμπεριαλισμός αλλάζει μάσκα.
Σε κάθε "ανάπτυξη πολιτισμού", όπως θέλει να τη βαφτίζει η προπαγάνδα, πολιτισμένοι εμφανίζονται οι βάρβαροι που κατόρθωσαν να χειραγωγήσουν πολιτισμούς και να μετατρέψουν τους ανθρώπους σε πρώτη ύλη. Οι καθαρόαιμοι ιμπεριαλιστές. Από την επέλαση των Αράβων στην Αφρική ως τους κονκισταδόρες, η δουλεία και η λαφυραγωγία στήριξαν τους "μεγάλους πολιτισμούς". Ο "πολιτισμός" των Βρετανών αποικιοκρατών είναι ολοφάνερος στο Βρετανικό Μουσείο, στα Ελγίνεια, στα Αιγυπτιακά, σε κάθε πτέρυγα αυτού του χρηματοκιβωτίου της καταλήστευσης των όντως μη ιμπεριαλιστικών πολιτισμών. Μήπως, με περισσή ειλικρίνεια, οι Αμερικανοί, που εξαφάνισαν τους Ινδιάνους, δεν στολίζουν με το Μανιτού το δολάριο; Κυνική ειλικρίνεια: η εξολόθρευση των Ινδιάνων δημιούργησε το δολάριο. Ο ιμπεριαλισμός των "πολιτισμών", που η προπαγάνδα τοποθετεί στην κορυφή, κατέστρεψε τους πολιτισμούς που στηρίχθηκαν στη συνεργασία, στη χειραφέτηση μέσα από την ισχυρή παράδοση, τη διαρκή ενίσχυση της δημοκρατίας.
Η στάση της κοινωνίας, απέναντι σε όλα αυτά, δεν διαφέρει από εκείνη της καβαφικής Αγοράς, ελέω προπαγάνδας. Αν δεν υπήρχαν οι βάρβαροι, θα έπρεπε να τους κατασκευάσουμε. Χωρίς εκείνους είμαστε απολύτως υποχρεωμένοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας έναντι εαυτού και κοινωνικού συνόλου, να υπάρξουμε ως ενεργοί πολίτες που δρουν και αντιδρούν, που δεν κρύβονται πίσω από το πρόσχημα, δέσμιοι της ευκολίας της πολιτικής νωθρότητας. Το ζωτικό ψεύδος της εξουσίας μετατρέπεται έτσι σε κοινωνικό ζωτικό ψεύδος, το οποίο μοιάζει να μην επιθυμούμε να αποτινάξουμε. Ο φαύλος κύκλος σε όλο του το μεγαλείο.
Από την άλλη, αρνούμαστε να παραδεχτούμε τη γοητεία της βαρβαρότητας. Τι απολάμβαναν οι μέτοχοι της Γερμανίας του Χίτλερ, της ΕΣΣΔ του Στάλιν, αν όχι το γεγονός ότι μπορούσαν να είναι απροκάλυπτα βάρβαροι, χωρίς να κρύβουν κάτω από απελευθερωτικά, χριστιανικά, "εκπολιτιστικά" ενδύματα τη φύση τους; Από τον Καλιγούλα ως την αμερικανική αυτοκρατορία της σήμερον, ποιος δεν απολαμβάνει τη βαρβαρότητα, την ευκολία και το απροκάλυπτο της καταστροφής; Ποιος εξουσιαστής -από το μονοκράτορα ως τα απόλυτα ροκ είδωλα- δεν απολαμβάνει την απώλεια συνείδησης, την οποία έχουν γεννήσει συλλογικά οι λαοί με τους πολιτισμούς τους; Γιατί οι μέθοδοι του Γκέμπελς είναι γοητευτικές και ευρείας χρήσεως, σχεδόν απαρατήρητες, πια; Η κρυφή γοητεία της βαρβαρότητας είναι μεγάλη. Η βαρβαρότητα δρα σαν ισχυρό ναρκωτικό. Και οι συνειδήσεις μένουν ήσυχες όταν είναι ναρκωμένες.
Η απάντηση σε όλα αυτά υπάρχει, βεβαίως, θαμμένη κάτω από τη δοξασμένη, πια, γκεμπελική λάσπη. Εξαφανισμένοι ή ζώντες, οι λαοί των μεγάλων ιστορικών παραδόσεων μας έχουν αφήσει κληρονομιά τη γνώση τους για το αγαθό, το κάλλος και το διαρκή επαναπροσδιορισμό της παράδοσης, που, αν δεν συμβεί, καταστρέφει τον πολιτισμό. Διόλου τυχαία, οι γενοκτονίες του καιρού των "ανακαλύψεων" και της αποικιοκρατίας οφείλονται στην άρνηση επαναπροσδιορισμού της χριστιανικής παράδοσης από τη Δύση.

Ένα παλιό κείμενο, ως νέα απάντηση

*Εδώ στεκόμαστε, αλλού δεν δυνάμεθα-- Λούθηρος