Απεικονίζοντας το ανεικονικό

Για το Μαύρο Γάτο, τον Ελέφαντα, τον ανώνυμο με τ όνομα, τον Αλβέριχο κι όσους ακόμη τάραξα με αποσπασματικές απόψεις αυτές τις μέρες

«Είναι το βλέμμα μας που φυλακίζει συχνά τους άλλους στις στενές τους υπαγωγές, κι είναι πάλι το βλέμμα μας που μπορεί να τους απελευθερώσει»
Αμίν Μααλούφ, Οι φονικές ταυτότητες, εκδ. Ωκεανίδα

Υπάρχουν πολιτισμοί που απεικονίζουν το Θεό, τους αγίους, όπως ας πούμε ο δικός μας, αφού πάλεψε πολύ και χύθηκε αδελφικό αίμα. Το λέμε εικονομαχία. Υπάρχουν πολιτισμοί ανεικονικοί - όπως ο εβραϊκός κι ο μουσουλμανικός. Οι εβραίοι λιθοβολούσαν, μάλιστα, όποιον τολμούσε καν να πει το όνομα του Θεού - που να τον ζωγραφίσεις... Παρ ότι ανεικονικοί, όμως, ορισμένοι εκ των πολιτισμών αυτών κατά περιόδους -τις ωραίες των περιόδους- έχουν απεικονίσει το απαγορευμένο πρόσωπο. Όπως, ας πούμε, οι μουσουλμάνοι, μογγόλοι και οθωμανοί, στις μικρογραφίες τους. Όπως, ας πούμε, στις μικρογραφίες που, αληθινά στολίδια, ομορφαίνουν σήμερα την λοκάντα μου. Αυτό το μουσουλμανικό κόσμο επιτρέψαμε στο φανατικό ισλάμ να τον ξεχάσει.

Υπάρχει και το κόμικς. Παλιά, διαβάσαμε ένα κόμικς (πήρα τους φίλους και αποφασίσαμε ότι μάλλον είναι στα πρώτα 80ς που το διαβάσαμε και μάλλον ήταν του Γκότλιμπ). Απεικόνιζε όλους τους θεούς των μεγάλων θρησκειών και τους άλλαζε τα φώτα. Και το Μωάμεθ. Τότε, λοιπόν, τίποτε δεν είχε γίνει. Ησυχία. Ούτε ένας φετφάς, βρε παιδί μου, να βγει ο Γκότλιμπ να κάνει τον διωκόμενο ήρωα. Στο ντούκου πέρασε. Και άντε εδώ – στο ντουκου πέρασε και στη Γαλλία, που δεν πρωτόδε τώρα μουσουλμάνους στην πόρτα της.

Γιατί, λοιπόν, τώρα οι φασαρίες; Γιατί τώρα οι ακρότητες, η εκφρασμένη αυτή βαρβαρότητα; Τι έγινε μέσα σε 20 χρόνια και αυτό που γνωρίζαμε δεν το αναγνωρίζουμε πια; Τι έγινε και μέσα σε λιγότερο από είκοσι χρόνια η βαρβαρότητα πήρε το πάνω χέρι κι από το να μετράμε εξεγερμένους, από το να βλέπουμε με συμπάθεια και να κατανοούμε κάποιες μορφές βίας, φτάσαμε να μετράμε Μπους με διαφορετικά καπέλα και να βλέπουμε την πιο ωμή βία να κλιμακώνεται;

Γιατί τώρα; Τι έγινε;

Νομίζω ότι το πρώτο και βασικότερο είναι πως, τώρα εξελέγη η Χαμάς στην Παλαιστίνη. Κι όπως είπε ο αδελφός σήμερα, πάντα σοφότερος και περισσότερο ψύχραιμος, «πρώτη φορά κοιτάω τους Παλαιστίνιους και δε βλέπω Παλαιστίνιους, βλέπω μουσουλμάνους». Για όλους μας, στο ρωμέικο, οι παλαιστίνιοι ήταν αυτό μόνον: ένας πονεμένος λαός που είχε, που έχει ακόμη, την αγάπη και τη στήριξή μας. Αυτό αλλάζει. Αυτό βγάζει παντού στο δρόμο όλους τους φανατικούς κι ακραίους μουσουλμάνους, που νοιώθουν δυνατότεροι.

Οι φασαρίες ξεκίνησαν, η βαρβαρότητα εκδηλώθηκε για δύο λόγους, λοιπόν, λέω. Ο ένας είναι ότι απέναντι στο Μπους οι λαοί παρατάσσουν Μπους ή ο Μπους φροντίζει να έχει απέναντί του τα αντίγραφά του – ανθρώπους με την ίδια οπτική, το ίδιο βάρβαρους. Τείνω προς το πρώτο. Απέναντι στη βαρβαρότητα οι λαοί που ο πολιτισμός τους στηρίζεται εν πολλοίς στο «οφθαλμός αντί οφθαλμού», οι λαοί που βουλιάζουν στη φτώχεια και την αμάθεια και γίνονται στόχος, επιλέγουν να παραθέσουν τη βαρβαρότητα. Ή, αντιδρούν βάρβαρα γιατί δεν βλέπουν άλλη διέξοδο -- γιατί μοιάζει να μη παράγουμε πια ανθρώπους που στέκονται στα αδιέξοδα και γίνονται η διέξοδος.

Ο άλλος είναι ότι ο νόμος από μόνος του δεν μπορεί να λύσει τα ουσιαστικά προβλήματα, τα προβλήματα της ταυτότητας, ο νόμος δεν μπορεί να μας δώσει το βλέμμα που ελευθερώνει τους άλλους από τις στενές υπαγωγές τους. Ο νόμος βάζει όρια αλλά μόνο σε όποιον τον δέχεται (εδώ ο νόμος ως παράγωγο της τράπεζας του κοινού βιώματος – ο νόμος της Αντιγόνης). Μπορώ να δικαιολογήσω τις απόψεις μου, αλλά δεν υπάρχει λόγος γι σεντόνια. Συντομα, λοιπόν:

Θεωρώ ότι η Ευρώπη έχει αντιμετωπίσει με λάθος τρόπο τους μουσουλμάνους.

Θεωρώ ότι ο δανός τύπος που αποφάσισε να δημοσιεύσει αυτές τις μετριότατες ως κακές γελοιογραφίες ήθελε όντως να προκαλέσει και πίστευε ότι το θέμα δε θα έβγαινε πιο έξω.

Θεωρώ πως αν ο γάλλος δεν αναδημοσίευε τις γελοιογραφίες «για να στηρίξει», το πράγμα θα είχε μείνει εκεί. Φέρνοντας στη Γαλλία με το βεβαρυμένο παρελθόν το ζήτημα ήταν λογικό να προκληθούν φασαρίες. Και, δεν το έκανε για να στηρίξει, το έκανε για να πουλήσει. Είχε δικαίωμα; Αν ο νόμος είναι το μόνο κριτήριο, ναι είχε. Αν το έννομο εμπορικό κέρδος είναι το μόνο κριτήριό του, ναι είχε – σε τούτο τον κόσμο τουλάχιστον.

Όμως: αυτά δε σημαίνουν ότι δε βλέπω τη βαρβαρότητα. Είναι βαρβαρότητα οι αντιδράσεις όσων αποκεφαλίζουν ομοιώματα με μάτια γεμάτα μίσος, καίνε κτίρια βάζοντας ανθρώπους σε κίνδυνο, επιτρέπουν στον εαυτό τους να γίνουν όχλος. Οι φανατικοί μουσουλμάνοι αντιδρούν βάρβαρα. Αγνοώντας την ίδια τους την ιστορία, την πορεία και την πίστη. Σιγά τη διαπίστωση. Αυτό, όμως, δεν αθωώνει το δυτικό κόσμο. Σωστότερα: δεν αθωώνει τους κυρίαρχους και κατέχοντας την εξουσίαν.

Η ιστορία λέει ότι η βαρβαρότητα έρχεται να μας καταπιεί κάθε που μια νέα τάξη πραγμάτων γεννιέται, αποφασίζεται. Η νέα τάξη βαφτίζει τον εαυτό της «πολιτισμό» και τους απέναντι «βαρβάρους». Αν δεν είναι, φροντίζει να τους κάνει – υπερτονίζοντας τις μερικές ταυτότητες που την βολεύουν. Άρα, όπου ακούω νέα τάξη, ανθρώπινο κρέας μου μυρίζει. Τι επιδιώκει να καταστρέψει η εκάστοτε νέα τάξη; Τους συνεργατικούς πολιτισμούς (πιο ευάλωτοι, δυστυχώς), τις κοινωνίες ή κοινότητες με ισχυρή παράδοση και τις κοινωνίες που βαδίζουν/αν προς μεγαλύτερη δημοκρατία. Αυτοί είναι οι εχθροί της.

Η νέα τάξη δεν είναι φορέας δημοκρατίας. Ακόμη κι αν εμφανίζεται να πουλάει δημοκρατία με το καντάρι, όπως πάει να κάνει ο Μπους, η εκάστοτε νέα τάξη μισεί τη δημοκρατία. Στην τωρινή συγκυρία, η μάσκα πέφτει όταν κοιτάξεις στην κοιλιά του θηρίου, στις ίδιες τις ΗΠΑ. Η δημοκρατία πεθαίνει στα χέρια της δυναστικής εξουσίας. Όσοι μιλούν για τις δυτικές κοινωνίες ως προπύργια κάποιας θολής δημοκρατίας, οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι αν και όση δημοκρατία υπάρχει σήμερα δεν έχει φίλους στα υψηλά κλιμάκια. Τα υψηλά κλιμάκια επιδιώκουν, και στη δύση, την ανάκληση όσων κερδίσαμε με το αίμα των πολλών και τους κοινούς αγώνες.

Άρα, το ζητούμενο για τις εξουσίες στη Δύση δεν είναι ο εκδημοκρατισμός οποιουδήποτε. Αν σε νοιάζει η δημοκρατία, ξεκινάς από το σπίτι σου. Η δημοκρατία είναι άλλοθι. Και ισχυροποιείται όλο και περισσότερο ακριβώς γιατί τα ακραία ισλαμικά στοιχεία παίρνουν το πάνω χέρι και η βαρβαρότητα τους δένει υπέροχα τη συνταγή. Το λέει ο ποιητής μας. Οι βάρβαροι είναι χρησιμότατοι. Κι επειδή εγώ, δηλαδή εμείς, δεν είμαι υπεύθυνη πολίτις, επειδή εγώ, δηλαδή εμείς, δεν αντιδρώ και αφήνομαι στην ευκολία της παντοδύναμης αδράνειας, επειδή το βλέμμα μου σκλαβώνει, το ψέμμα του εξουσιαστή μου που επιθυμεί να εκβαρβαρίσει τον αντίπαλό του, γίνεται δικό μου ζωτικό ψεύδος. Βολεύει, αδελφέ, πώς να το κάνουμε.

Αυτό ακριβώς λέω, που καταλάβατε. Φαύλος κύκλος που σπάει μόνο αν εμείς, δηλαδή εγώ, αρνηθούμε τη βαρβαρότητα, αρνηθούμε τη γοητεία της βαρβαρότητας, αρνηθούμε το ισχυρό ναρκωτικό των συνειδήσεων που είναι η βαρβαρότητα και τις ξυπνήσουμε και τις απεξαρτήσουμε με το ζόρι.

Προσωπικά, βλέπω την απάντηση στην οικουμενική ρίζα του τόπου μου και των λοιπών τόπων του όντως πολιτισμού. Δηλαδή, όπως ο εμείς Μααλούφ, τη βλέπω στο βλέμμα που ελευθερώνει. Αναγνωρίζω τη βαρβαρότητα κι επιμένω να βλέπω τα αίτιά της. Με ξεβολεύει. Πονάει. Με εξοργίζει. Αλλά θέλω, δηλαδή θέλουμε, άμα μεγαλώσουμε να μοιάσουμε λίγο του Σεφέρη και του Τζώννυ: κάποιος, ένας φτάνει, να πει πως στο αδιέξοδο γίναμε οι άνθρωποι-διέξοδος.

Έβαλα τον αδελφό να σκανάρει νυχτιάτικο, γιατί βρήκα μεν αυτές τις εικόνες στο ουέμπ, αλλά είδα με έκπληξη ότι ο ιδιοκτήτης του σάιτ είχε σβήσει το πρόσωπο του προφήτη (σβήνοντας μιαν αλήθεια για κάποιους εκ των προγόνων του: υπήρξαν ανεικονικοί αλλά και ελαστικοί, άνθρωποι της ευρείας ταυτότητας). Ένα ευχαριστώ σε αυτόν που ξενύχτησε πάλι με τις εμμονές της αδελφής του.

Κλικ στις εικόνες, για να διαβάσετε τις λεζάντες και να γνωρίσετε τον Μωάμεθ αυτοπροσώπως.

Ελπίζω τώρα να μη μου κάψουν εξαγριωμένοι μουσουλμάνοι τη λοκάντα, επειδή εκθέτω έργα με το πρόσωπο του Προφήτη. ..