Aγρυπνούμε την καινούρια οδύνη

Μια εικόνα του βίου στο Γκουαντάναμο και τις μαύρες φυλακές των ΗΠΑ

"Όταν θα έφτασε στη μόνιμη φυλακή του θα ήταν ήδη κατάκοπος, πεινασμένος, πληγωμένος και γεμάτος φόβο – αν όχι για τον εαυτό του, για τη σύζυγο και τα παιδιά του, που είχαν συλληφθεί είτε ταυτόχρονα με τον ίδιο είτε μερικούς μήνες νωρίτερα• εξαρτάται απ την πηγή που επιλέγεις να πιστέψεις. Θα τον είχαν προειδοποιήσει ότι άρνηση συνεργασίας θα σήμαινε την πιθανή παράδοσή του στους πολύ πιο άμεσους και κτηνώδεις ανακριτές άλλου κράτους.

Θα τον είχαν κλειδώσει σε ένα κελί όπου δε θα έμπαινε ίχνος φωτός. Ο χώρος θα ήταν γεμάτος μέρα και νύχτα από έντονο τεχνητό φως και θόρυβο και θα ήταν τόσο μικρός που δε θα μπορούσε να σταθεί όρθιος, να καθίσει αναπαυτικά ή να ξαπλώσει ολότελα. Θα φρόντιζαν να κρυώνει, να είναι ξύπνιος και βρεγμένος. Αν παρ όλα αυτά κατόρθωνε να τον πάρει ο ύπνος, θα τον ξυπνούσαν βίαια. Θα τον τάιζαν σε άτακτες ώρες και μόνον ισχνά άγευστα γεύματα. Μερικές φορές η αδιάκοπη ανάκριση θα κρατούσε μέρες, μερικές φορές λίγα λεπτά ή λίγες ώρες. Το ανθρώπινο μυαλό εκλιπαρεί την ρουτίνα και μπορεί να προσαρμοστεί σχεδόν στα πάντα αρκεί να είναι αυτή παρούσα. Έτσι οι δεσμοφύλακές του θα φρόντιζαν επισταμένως να μη δημιουργηθεί καμμία μορφή ρουτίνας.

Η ανάκριση θα ήταν επίπονη – μερικές φορές άγρια και με φωνές, άλλες ήσυχη και φιλική, χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος είτε για το ένα είτε για το άλλο. θα ανακρίνονταν άλλοτε από έναν άλλοτε από δυό τρεις. Η κάθε ανάκριση θα κρατούσε μέρες με τους ανακριτές σε βάρδιες ή θα κρατούσαν λίγα λεπτά. Θα του υπέβαλαν τις ίδιες ερωτήσεις ξανά και ξανά και τότε ξαφνικά θα του παρουσίαζαν κάτι που δεν θα περίμενε επ ουδενί – μία λεπτομέρεια ή ένα μυστικό που θα ήταν σοκ γι αυτόν να μάθει ότι το ξέρουν. Θα του προσέφεραν ευκαιρίες να αποκτήσει την ελευθερία του ή καλύτερες συνθήκες κράτησης για τη γυναίκα του και τα παιδιά του.

Αν ήταν συνεργάσιμος κι οι πληροφορίες που έδινε αποδεικνύονταν αληθινές, οι συνθήκες κράτησης θα βελτιώνονταν. Σε ορισμένες περιπτώσεις θα του έδωσαν ναρκωτικά για να ανεβάσουν τη διάθεσή του πριν την ανάκριση: μαριχουάνα, κοκαΐνη και νιτρική πεντοθάλη έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν να αρθεί η απροθυμία συνεργασίας κι η μεθαμφεταμίνη μπορεί να προκαλέσει απίστευτη λογοδιάρροια ακόμη και στο πιο ξεροκέφαλο υποκείμενο, λογοδιάρροια που η ίδια της η ένταση θα έκανε να φανερωθεί και το πιο πολύπλοκο ψέμμα. Αυτά τα ναρκωτικά μπορούν άνετα να ανακατευτούν στη τροφή ή το νερό και με δεδομένη την κατάσταση του κρατουμένου μπορεί ακόμη και να του προσφέρουν μια σύντομη περίοδο ανακούφισης κι ευχαρίστησης, δημιουργώντας του έτσι μια ολοκαίνουρια προσμονή και κάνοντας αποδοτικότερη την ανάκριση.
Αποκομμένος από κάθε εξωτερική πληροφορία, ο Σεΐχης Μωχάμεντ θα γινόταν όλο και περισσότερο επιρρεπής στην χειραγώγηση. Για παράδειγμα, σταχυολογημένες πληροφορίες μετά από επιτυχημένες επιθέσεις της Αλ Κάιντα στο Κουβέιτ και τη Σαουδική Αραβία, μπορεί να του προσφέρονταν σποραδικά κι αποσπασματικά, ώστε να υπονοήσουν αποτυχία των επιχειρήσεων.
[…]
Κάποιες από τις πληροφορίες που θα του προσφέρονταν θα ήταν αληθινές, κάποιες θα ήταν ψεύτικες. Θα του είπαν πως συνεργάτες του-κλειδιά συνεργάζονταν μαζί τους ή ότι αποκήρυξαν δημοσίως τη τζιχάντ. Όσο θα περνούσε ο χρόνος οι δικές του γνώσεις θα μειώνονταν ενώ των ανακριτών του θα καλυτέρευαν. Θα έφτασε να βλέπει τα κάποτε ζωτικά του σχέδια ως άνευ σημασίας ή ως ήδη γνωστά στους ανακριτές του. Η σημασία συγκεκριμένων μυστικών θα μειώθηκε σταδιακά.

Απομονωμένος, συγχυσμένος, εξαντλημένος, πεινασμένος, φοβισμένος, βασανισμένος, ο Σεΐχης Μωχάμεντ θα ξέπεφτε σταδιακά σε μα ταραγμένη συλλογή των βασικών αναγκών, κι όλες αυτές θα τις ήλεγχαν οι ανακριτές του. Το κλειδί για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών θα ήταν πάντα το ίδιο: όφειλε να μιλήσει.
[…]
Άνδρες σαν το Σεΐχη Μωχάμεντ που πιάστηκαν ζωντανοί σε αυτό τον πόλεμο είναι οι κλασσικοί υποψήφιοι για τις πιο επιδέξιες πρακτικές αυτής της σκοτεινής τέχνης (της ανάκρισης). Έξυπνοι, μορφωμένοι, εκλεπτυσμένοι, βαθιά θρησκευόμενοι και καλά εκπαιδευμένοι, αποτελούν την τέλεια πρόκληση για τον ανακριτή. Παίρνοντας τις πληροφορίες που κατέχουν, μπορούμε να προλάβουμε επικείμενες επιθέσεις, να ξεσκεπάσουμε την οργάνωσή τους, να σώσουμε χιλιάδες ζωές. Αποτελούν, αυτοί κι οι στόχοι τους, ένα από τα πιο ισχυρά επιχειρήματα για να δικαιολογηθεί η χρήση των βασανιστηρίων στη σύγχρονη εποχή.
[…]
η λέξη torture προέρχεται από το λατινικό ρήμα torquere, στρίβω. Σύμφωνα με το λεξικό Ουέμπστερ σημαίνει «την επιβολή σφοδρού πόνου για την απόσπαση πληροφοριών, ομολογιών, προς εκδίκηση κλπ». Προσέξτε τη χρήση της λέξης «σφοδρός» (severe) που αμέσως φέρνει στο νου τον τροχό, τη βίδα για το σπάσιμο των δακτύλων, την τύφλωση, τα σίδερα του σημαδέματος, τους καυτούς λάκκους, τα εργαλεία παλουκώματος, τα ηλεκτροσόκ κι όλα τα άλλα διαβολικά εργαλεία που χρησιμοποιούν τα ανθρώπινα όντα για να ακρωτηριάσουν και να πονέσουν τους ομοίους τους. Όλα τα είδη αυτής της εφευρετικής σκληρότητας παραμένουν σε χρήση σε περιοχές όπως στην Κεντρική και Νότιο Αμερική, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
[…]
Ύστερα είναι και οι μέθοδοι που, σύμφωνα με ορισμένους, δεν πληρούν όλες τις προϋποθέσεις ώστε να θεωρηθούν βασανιστήρια.
Αποκαλούνται «βασανιστήρια λάιτ» και περιλαμβάνουν στέρηση ύπνου, έκθεση σε ζέστη ή κρύο, χρήση ναρκωτικών που προκαλούν σύγχυση, άγρια συμπεριφορά (σφαλιάρες, σπρωξίματα, ταρακούνημα), υποχρέωση του κρατουμένου να στέκεται όρθιος συνεχόμενα για μέρες ή να κάθεται σε καθόλου άνετες στάσεις, παιγνίδι με τους φόβους του για τον ίδιο και την οικογένειά του. Αν και οδηγούν το θύμα τους στα άκρα, αυτές οι μέθοδοι δεν αφήνουν μόνιμα σημάδια και δεν κάνουν μόνιμη σωματική ζημιά.
[…]
Το 1987 το Ισραήλ αποπειράθηκε να κωδικοποιήσει την διάκριση μεταξύ βασανιστηρίων, τα οποία είναι απαγορευμένα, και «μέτριας φυσικής πίεσης», που επετράπη σε ειδικές περιπτώσεις. Όντως, πολλοί αστυνομικοί, στρατιώτες και πράκτορες που απεχθάνονται τις «ισχυρές» μεθόδους, πιστεύουν ότι η απαγόρευση όλων των μεθόδων σωματικής πίεσης για την απόσπαση πληροφοριών θα ήταν απλοϊκή.

[…]
Πολλοί έμπειροι ανακριτές θεωρούν ότι οι μέθοδοι βασανισμού είναι απολύτως δικαιολογημένες όταν πρόκειται να σώσεις ζωές – είτε υποχρεώνοντας τον στρατιώτη του εχθρού να ομολογήσει τις θέσεις των δικών του είτε υποχρεώνοντας τρομοκράτες να αποκαλύψουν λεπτομέρειες για μελλοντικές τους επιθέσεις. Όπως λένε αυτοί οι ανακριτές, πρέπει να ζυγίσεις από τη μια την υγεία του κρατούμενου κι από την άλλη τις ζωές που πρόκειται να σώσεις υποχρεώνοντάς τον να μιλήσει. Μια μέθοδος που μας δίνει πληροφορίες οι οποίες μπορεί να σώσουν ζωές χωρίς να προκαλέσει μόνιμες ζημιές στον ανακρινόμενο δεν είναι απλά προτιμητέα, μοιάζει και ηθικώς ακέραια. Γι αυτό από δω και πέρα θα χρησιμοποιώ τη λέξη «βασανιστήρια» (torture) εννοώντας τις παραδοσιακές μεθόδους και «πειθαναγκασμός» (coercion) για να αναφερθώ στα λάιτ βασανιστήρια ή μέτρια φυσική πίεση."[...]

Αποσπάσματα από βραβευμένο άρθρο του Atlantic Monthly, που υπογράφει ο Mark Bowden, με τίτλο The Dark Art of Interrogation, τεύχος Οκτωβρίου 2003. Μετάφραση της ταπεινότητάς μου. Τα αποσπάσματα αναφέρονται στα βασανιστήρια στα οποία υπεβλήθη ο Σεϊχης Χαλίντ Μωχάμεντ, ο θεωρούμενος από τις ΗΠΑ ως αρχιτέκτονας και των επιθέσεων κατά των Δίδυμων Πύργων (της αποτυχημένης του 1993 και της επιτυχούς 11/9). Έχει πολύ ενδιαφέρουσα η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο δημοσιογράφος. Η νιουσπηηκ της νέας βίας, επιθυμεί να μετατρέψει τον πλανήτη σε ένα απέραντο Ισραήλ.

Ο τίτλος, στίχος του Ελύτη. Ένα ενδιαφέρον ρεπορτάζ από όσα ειπώθηκαν στον ΟΗΕ για τα αμερικάνικα βασανιστήρια εδώ. Οι ζωγραφιές είναι από δω. Το στένσιλ είναι του Μπάνκσυ.