Όταν το αγόρι που υπέγραφε Ο.Κ. ερωτεύτηκε

Για τον Πάνο

Μεγαλώνοντας, ανακάλυψε πως είχε και κείνος την έκτη αίσθηση, όπως την είχαν η γιαγιά και η μητέρα. Αρχές του 1915 ζωγράφισε όσα θα του συνέβαιναν μήνες αργότερα στο μέτωπο – το έργο λέγεται Ιππότης Έρραντ (Errant) κι είναι ο Όσκαρ όπως στο μέλλον μέτωπο, πληγωμένος, μεταξύ ζωής και θανάτου, μεταξύ ουρανού και γης. Σε μια διάλεξη που έδωσε λίγο μετά, έδειξε σε ποια επτά σημεία του σώματός του επρόκειτο να ανοίξουν πληγές. Συνήθιζε να διηγείται πως πέθανε στο Λουτεκ, εκεί που ωραίος έφιππος βρέθηκε με μια ομάδα κοζάκους στο κατόπι του, ένας τον έφτασε, ο Όσκαρ μπορούσε να τον σκοτώσει, είχε το μπαγιονέτο του στο στήθος του εχθρού, όμως (η αισθητική, κύριε!) του φάνηκε άσχημος ο θάνατος, του φάνηκε χυδαίο να σκοτώσει τον τεράστιο κοζάκο, να τον πυροβολήσει και να τον δει να πέφτει στο χώμα, κι έτσι ο κοζάκος σκότωσε τον Όσκαρ κι ο Όσκαρ, όπως έκανε από μικρός, προσευχήθηκε κι ήρθε πίσω. Ευχαριστώ, Κύριε!

Ο Όσκαρ μπορούσε να δει ίσια τις ψυχές των ανθρώπων. Ήταν σα να του ποζάρουν αυτές. Κάποτε, ένας αληθινός γνώστης του έργου του, του παρήγγειλε ένα πορτραίτο. Όταν το είδε τελειωμένο του είπε: "Σε αυτό το πορτραίτο, αυτοί που με ξέρουν δε θα με γνωρίσουν. Αλλά, αυτοί που δε με ξέρουν, θα με γνωρίσουν".

Έζησε απόλυτα, πέθανε απόλυτα, αγάπησε απόλυτα. Αντέχεις; Αρχίζει να σκληραίνει – ξανασκέψου αν αντέχεις.

Αγάπησε ένα κορίτσι-ζωή-και-θάνατο. Άλμα Μάλερ – το επίθετο από τον πρώτο τυχερό που ανακάλυψε πως επιτέλους οι μούσες ήταν δέκα. Η Άλμα του Μάλερ, του Κλιμτ, του Όσκαρ, του Γκρόπιους – η Άλμα όλων όσων ήταν δικοί της. Αθώα αγόρια. Την αγάπησαν με πάθος, της έγραψαν τραγούδια, τη ζωγράφισαν, έβλεπαν στα μάτια της τον κόσμο κι αγωνίζονταν να την κερδίσουν χωρίς να καταλάβουν πως τους κέρδισε όλους.

Ο ΄Οσκαρ κι η Άλμα. Το διάλειμμα της, η διάλυσή του. Το καινούργιο αγόρι της Άλμας ήταν πολλά χρόνια μικρότερό της. Ίσως γι αυτό η λατρεία του ξέφυγε από κάθε μέτρο. Στην αρχή ήταν μαζί. Ζωγράφιζε βεντάλιες ερωτικά γράμματα να της στέλνει. Ύστερα, άρχισε να της γράφει με λεξεις – συνηθισμένες ανοησίες των ερωτευμένων, κοινότοπα γράμματα, λεπτομέρειες για κάποιον πίνακα που τελείωνε, πουθενά ορατή η αγριότητα των αισθημάτων του, πουθενά η συγκλονιστική βία του έρωτά του, μόνο όρκοι χιλιοειπωμένοι στην Αγαπημένη--"η πίστη μου σε σένα ειναι αιώνια"--, μόνο κουβέντες που επιβεβαίωναν την μουσική φύση της Αγαπημένης -- "τωρα πια ζωγραφίζω γνωρίζοντας πως υπάρχεις για να τα δεις". Ύστερα, ζωγράφιζε τους δυό τους, σεντόνια ανάκατα, γαλάζιο φως η γύμνια τους, σώματα χαλαρά, χορτάτα, την προστατεύει, ξύπνιος, κοιμάται ήρεμη, ασφαλής, στραμμένη σε κείνον.


Τα πιο όμορφα γράμματα για την Αγαπημένη δεν τα ’γραψε στην Αγαπημένη. Τα ’γραφε στην κυρία Ερμίνα, που την επέλεξε να του φτιάξει την Άλμα του, όταν η Άλμα αποφάσισε πως την χρειαζόταν το Μπάουχαους κι εγκατέλειψε τον νεαρό εραστή της.

Η κυρία Ερμίνα ήταν καλλιτέχνης της μαριονέτας. Κατασκεύαζε κούκλες. Δεν είναι που ο Όσκαρ δε μπορούσε να φτιάξει μόνος του το φετίχ, την Άλμα που δε θα έφευγε ποτέ από δίπλα του. Πολύ καλά θα τα κατάφερνε αλλά… αλλά ήταν αδύναμος, το δικό του άγγιγμα δε θα μπορούσε να της μεταδώσει την απαιτούμενη μαγεία και επίσης, για να ξαναρχίσει η σχέση τους έπρεπε να ξαναμπεί εκείνη ακέραια στη ζωή του και να τον γητέψει πάλι με τα ερωτικά της ξόρκια. Επιπροσθέτως, η Ερμίνα ήξερε το κορμί της Αγαπημένης, όχι όπως εκείνος αλλά το ήξερε κάπως -- παλαιότερα σχεδίαζε τα φορέματά της.

Γράμματα στην Ερμίνα. Και σκίτσα μαζί. Σκίτσα σε φυσικό μέγεθος, ατέλείωτες σελίδες περιγραφών -- πως έγερνε το πόδι της, πως ήταν η κόχη κάτω από το γόνατο, πως ήταν η καμπύλη της κοιλιάς της, η γραμμή του λαιμού…

"Η όψη του κεφαλιού πρέπει να είναι πολύ ακριβής και να καταγράφει ακριβώς εκείνη την έκφραση του προσώπου που πάντα ποθώ, όμως ποτέ δεν κατορθώνω. Η κοιλιά κι οι πιο σκληροί μύες στα πόδια, την πλάτη κλπ πρέπει να είναι σφιχτοί και με συγκεκριμένη υφή. Αυτή η γυναίκα πρέπει να φαίνεται 35 με 40 χρονώ. Προσέξτε τον τρόπο που θα κινούνται τα χέρια και τα πόδια. Η φύση των αρμών πρέπει να ναι τέτοια που ν ανταποκρίνεται στις μεγάλες φυσικές κινήσεις. Δεν πρέπει να μπορεί να σταθεί όρθια. ... το δέρμα μάλλον πρέπει να το κατασκευάσετε από το πιο φίνο υλικό που υπάρχει, ίσως άγριο μετάξι... στόχος όλων αυτών για μένα είναι μια εμπειρία που να μπορώ να την αγκαλιάσω... τα πόδια και τα χέρια πρέπει να τα δουλέψετε περσότερο. Πάρτε, ας πούμε, το δικό σας χέρι ως μοντέλο. Ή σκεφτείτε μια ευγενή ρωσίδα που βγαίνει για ιππασία... και για το πελμα- σκεφτείτε μιας χορεύτριας, ας πούμε της Καρσαβίνα".

"Τι νέα! η Αγαπημένη, από την οποία βρίσκομαι τόσο μακρυά, θα είναι σύντομα δική μου! τα καταφέρατε τόσο καλά στην εξαπάτηση ώστε να μη προσγειωθώ απότομα; ... κι όντως κανείς δεν ξέρει γι αυτήν, εκτός της αδελφής σας;.. πείτε πως στ αλήθεια καταφέρατε να επιτύχετε κείνο το λαμπερό δέρμα με την αγριάδα του ροδάκινου με το οποίο σκεπάζω την ποθητή μου αγάπη στις σκέψεις μου, κι ότι τα γήινα ίχνη του τρόπου κατασκευής της είτε εξαφανίστηκαν λόγω των ευτυχών εμπνεύσεων μιας δημιουργικής, ερωτικής διάθεσης είτε μεταμορφώθηκαν σε μια εμπλουτισμένη αισθησιακή εμπειρία. Χρώμα να βάλετε μόνο σε ταλκ... πότε επιτέλους θα την κρατήσω στην αγκαλιά μου;"

Όταν έφτασε σε δέμα η Αγαπημένη/ψέμμα, απογοητεύτηκε αλλά προσπάθησε να δει σ αυτήν την Αγαπημένη/αλήθεια. Έσερνε την κούκλα σε εστιατόρια, θέατρα, όπερες, ακόμη ακόμη τη ζωγράφιζε -έκανε πολλά τελάρα, στα οποία τη βάζει "σε στάσεις απόλυτης σεξουαλικής παράδοσης" λέει ο Φρανκ Ουίτφορντ.

Κι ύστερα λέει πως "από τα γράμματα φαίνεται ότι ο Κοκόσκα επιζητούσε το αδύνατο".

Επιζητούσε, λέω, να γίνει θεός της θεότητας που λάτρευε. Μα αυτό το κάνει μόνο ο αμοιβαίος έρωτας. Το λένε οι Πατέρες...

οι μεταφράσεις ειν από τα αγγλικά- δηλαδή από ήδη μεταφρασμένα κείμενα
(τα πρωτότυπα στα γερμανικά). Ο Φρανκ Ουίτφορντ είναι βιογράφος του Ο.Κ. (Oscar Kokoschka, A life, εκδ. Atheneum)