The Bang Bang Club

Στο Μαύρο Γάτο
και
στους της ίδιας μίζερης κι άτυχης φυλής*

«Ελπίζω να πεθάνω με την καλύτερη γαμημένη φωτογραφία ρεπορτάζ όλων των εποχών στα αρνητικά μου – αλλοιώς δεν αξίζει» Κεν Όστερμπρεκ

«Έφτασα σε ένα σημείο που ο πόνος της ζωής ξεπερνά τόσο τη χαρά ώστε η χαρά δεν υπάρχει… Με στοιχειώνουν οι ζωντανές μνήμες σκοτωμών και πτωμάτων και θυμού και πόνου» Κέβιν Κάρτερ

«Η λύτρωση έρχεται όταν ζήσεις με τον εαυτό σου» Ζουάου Σίλβα

«Μάθαινα γρήγορα. Ήταν η ευκαιρία μου να αφήσω το δικό μου σημάδι στον κόσμο του φωτορεπορτάζ. Μου δόθηκε η ευκαιρία να το κάνω, χάρη στην άγρια δολοφονία ενός ανθρώπου» Γκρεγκ Μαρίνοβιτς
«Η Λέσχη Μπανγκ-Μπανγκ των Νοτιοαφρικανών φωτορεπόρτερ, αποτέλεσε συχνό θέμα στα μέσα, την περίοδο της βίας που σημάδεψε το τέλος του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική. Το όνομα δίνει την νοητή εικόνα μιας ομάδας σκληραγωγημένων ανδρών που δούλεψαν, έπαιξαν κι αλήτεψαν σχεδόν πάντα μαζί. Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους: δεν υπήρξε ποτέ τέτοιο δημιούργημα, δεν υπήρξε ποτέ τέτοια λέσχη και ποτέ οι τέσσερίς μας δεν ανήκαμε σε κάποια μυστική καλτ του αλογονιδίου του αργύρου- δεκάδες δημοσιογράφοι κάλυψαν τη βία εκείνη την περίοδο, από την αποφυλάκιση του Νέλσονα Μαντέλα ως τις πρώτες αληθινά δημοκρατικές εκλογές».

Μονάχα να μπορούσα να ρθω
Στης μάνας σου τον κλήρο, Χάρε
Αχ, κόρη μου, εκεί
Να ΄φτιαχνα έναν πυρσό, μεγάλο, χορταρένιο
Όλα να καταστρέψω πέρα ως πέρα
Παραδοσιακό μοιρολόι των Ατσόλι

Ανακαλύψαμε ότι ένας από τους ισχυρότερους μεταξύ μας δεσμούς ήταν η ηθική σε όσα κάναμε: πότε πατάς ν’ ανοίξει το διάφραγμα και πότε παύεις να είσαι φωτορεπόρτερ; Ανακαλύψαμε ότι η κάμερα δεν αποτελεί κάποιο φίλτρο που μας προφυλάσσει από τα χειρότερα εξ όσων μαρτυρήσαμε και φωτογραφίσαμε. Μάλλον το αντίθετο – φαίνεται ότι οι εικόνες έκαψαν το μυαλό μας όσο και το φιλμ. Μας συνέδεε φιλία, αλλά δεν ήταν δεσμευτική αμοιβαία φιλία όλων μας. Ήταν ξεχωριστές φιλίες που πολλές φορές υπερκάλυπταν η μία την άλλη. Αλλά υπήρχε κι ένας κοινός παρονομαστής: καλύψαμε όλοι μας εκείνα τα γεγονότα του ’90 με μιαν αίσθηση ιστορίας και σκοπού και φτάσαμε να αντιλαμβανόμαστε τον τρόπο με τον οποίο, στο τρίτο μάτι, αυτό το εύκολο παρατσούκλι (σσ the bang bang club) έφτασε να θεωρείται πραγματικότητα».

Ο Χάρος πήρε τους πιο όμορφους
Ο Χάρος πήρε τους ευτυχισμένους
Ο Χάρος πήρε και την μεγάλη μου ελπίδα
Παραδοσιακό μοιρολόι των Ατσόλι

Θοκόζα, Νότιος Αφρική, 18 Απριλίου 1994

«’’Γαμώτο, χτυπήθηκα! Χτυπήθηκα! Γάμα τα, γάμα τα, γάμα τα!’’ . Καθώς τα πυρά των αυτόματων συνέχιζαν να ξεσπούν παράλληλα με τον τοίχο, ο Ζουάου κι ο Τζιμ με τραβούσαν απελπισμένα από το φωτογραφικό μου γιλέκο προς τον τοίχο, δίνοντάς μου καταφύγιο δίπλα στους στρατιώτες κι έξω από τη γραμμή πυρός. Κι ύστερα μια αγχωμένη φωνή έσπασε την κακοφωνία των όπλων: ’’Ο Κεν Οου χτυπήθηκε!’’ Λίγες γυάρδες δεξιά, μπορούσα να δω ένα ζευγάρι μακριά αδύνατα πόδια που δεν μπορούσαν να είναι παρά του Κεν – ήταν ακίνητα σε μια αφύσικη γωνία. Ο Τζιμ έτρεξε ενώ ήδη ο Γκάρυ ταρακούναγε τον Κεν για να προκαλέσει κάποιο σημείο ζωής.

Οι σποραδικοί ήχοι των υψηλής ταχύτητας βολών από τα αυτόματα αντηχούσαν στον αέρα, γύρω από τους δημοσιογράφους και όσους στρατιώτες είχαν γίνει ένα με τον τοίχο. Αίμα πετάχτηκε από μια τρύπα στο μπλουζάκι μου. Κράτησα σφιχτά με το χέρι μου να σταματήσω το αίμα. Φανταζόμουν την έξοδο της σφαίρας σα μια θανάσιμη, χάσκουσα πληγή στην πλάτη μου. ’’Κοίτα για την έξοδο’’, είπα στο Ζουάου. Με αγνόησε. ’’Θα γίνεις περδίκι’’ είπε. Σκέφτηκα πως θα πρέπει να ήταν απαίσιο για να μη θέλει ούτε να κοιτάξει και ότι αν αυτό συνέβαινε σε καμμιά ταινία δεύτερης διαλογής τώρα θα του ζητούσα να μεταφέρει ένα μήνυμα στην κοπέλα μου. ’’Πες στη Χάιντυ ότι λυπάμαι κι ότι την αγαπώ’’, του είπα. ''Να της το πεις μόνος σου, ρε!'' μου αντιγύρισε.
Ξαφνικά με πλημμύρισε ένα αίσθημα εσωτερικής ηρεμίας. Αυτό ήταν. Είχα ξεπληρώσει τα χρέη μου. Είχα εξιλεωθεί για τις δεκάδες φορές που κάποιος άλλος, δίπλα μου, πληγώνονταν ή σκοτωνόταν ενώ εγώ άφηνα τη σκηνή της καταστροφής χωρίς γρατζουνιά, με τις φωτογραφίες στο χέρι, έχοντας διαπράξει το έγκλημα του τζάμπα ματάκια. Ο Τζιμ γύρισε, σκύβοντας να αποφύγει τα πυρά και μουρμούρισε ήσυχα στο αυτί μου: ’’Ο Κεν πέθανε. Εσύ θα γίνεις καλά’’. Ο Ζουάου τον άκουσε και σηκώθηκε κι έτρεξε προς τον Κεν σηκώνοντας την κάμερα. ’’Ο Κεν θα θέλει να τις δει αυτές μετά’’ είπε μιλώντας στον εαυτό του. Φαινόταν ενοχλημένος γιατί τα μαλλιά του Κεν είχαν πέσει στο πρόσωπό του και κατέστρεφαν την εικόνα. Ύστερα μας έβγαλε και τους δυό φωτογραφίες, δύο από τους πιο καλούς του φίλους, εμένα να σέρνομαι πάνω στο σπασμένο τσιμέντο κρατώντας το στήθος μου, τον Κεν να τον φορτώνουν άτσαλα στην καρότσα ενός στρατιωτικού οχήματος, το κεφάλι του χαλαρό να κρέμεται σα μιας υφασμάτινης κούκλας και τις φωτογραφικές του να κρέμονται άχρηστες από το λαιμό του. […]

Lets go get some bang-bang!
Κέβιν Κάρτερ

Αυτή τη φορά, ο Κέβιν δεν ήταν μαζί μας όταν άρχισαν οι σφαίρες. Είχε αφήσει την Θοκόζα για να δώσει μια συνέντευξη σε έναν ντόπιο δημοσιογράφο, για το Πούλιτζερ που χε κερδίσει για κείνη τη σοκαριστική φωτογραφία από το Σουδάν, τη φωτογραφία ενός παιδιού που πέθαινε από την πείνα ενώ το παραμόνευε ένα όρνεο. Στην αρχή δεν φαινόταν να θέλει να πάει. Ο Ζουάου του έλεγε να μείνει, γιατί όσο κι αν είχαν ηρεμήσει τα πράγματα ήταν σίγουρο ότι οι φασαρίες μας περίμεναν στη γωνία. Ο Κέβιν, όπως αποδείχθηκε, απολάμβανε το νεόκοπο στάτους του και πήγε εν τέλει. […]

Ενώ γύριζε στην Θοκόζα, κάπου 16 χιλιόμετρα από το Γιοχάνεσμπουργκ, άκουσε στο ραδιόφωνο ότι εγώ κι ο Κεν είχαμε χτυπηθεί κι ότι ο Κεν εξέπνευσε. Έστριψε επιτόπου και πήρε το δρόμο για το τοπικό νοσοκομείο, όπου μας είχαν πάει. Ο Κέβιν δε φορούσε αλεξίσφαιρο, κανείς μας δε φορούσε κι ο Ζουάου ήταν ο πιο κάθετος εναντίον της χρήσης του. Όμως, μπαίνοντας στην πόλη, πριν φτάσει στο νοσοκομείο, ο Κέβιν έβγαλε το αλεξίσφαιρό του από την τσάντα και το φόρεσε. Για πρώτη φορά ένοιωθε φόβο. Τα αγόρια δεν ήταν πια στο απυρόβλητο και, πριν οι κηλίδες του αίματος σβήσουν απ το τσιμέντο, ένας ακόμη από μας θα έπεφτε νεκρός.

Σε μετάφραση της ταπεινότητός μου από το βιβλίο The Bang-Bang Club, Snapsots from a Hidden War, των Greg Marinovich και Joao Silva, επιζώντων. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις William Heinemann, Λονδίνο 2000. Τα μοιρολόγια από έτερα σημεία του βιβλίου. Η φράση του Κέβιν Κάρτερ, κάτι σα σήμα κατατεθέν, έδωσε το όνομα στην ομάδα. Ο Κέβιν είχε πάρει το πούλιτζερ για τη φωτό που έβαλε στο ευλογ του ο Μαύρος Γάτος

*Στις φωτογραφίες, από πάνω προς τα κάτω, Γκρεγκ, Κεν, Γκάρυ και Ζουάου, Κέβιν. Κι οι πέντε της φυλής στην οποία παραδοσιακά θεωρούν ότι ανήκουν οι πολεμικοί ανταποκριτές.