Η Δόνια Ισαβέλλα αποχαιρετά το γιό της...

και τέκνο της πιο όμορφης Λατινικής Αμερικής, παπα-Καμίλο Τόρρες

Για τον Ανχελίτο και για τη Χουανίτα

Donde cayo Camilo
nacio una cruz,
pero no de madera
sino de luz.
Lo mataron cuando iba
por su fusil,
Camilo Torres muere
para vivir.

«Βέβαια, θα προτιμούσα να έχω για γιο ένα μικρό παπά σε κάποιο χωριουδάκι, αλλά ζωντανό. Αντίθετα, είμαι η μάνα ενός μεγάλου διεθνή ήρωα, αλλά νεκρού. Και τώρα μπορώ να κάνω μόνο ένα πράγμα: να υπερασπίζω και να διαδίδω τις επαναστατικές ιδέες για τις οποίες εκείνος έζησε και πέθανε».

«Τι παράξενη ερώτηση να με ρωτάς αν είμαι περήφανη. Είμουνα περήφανη για αυτόν, βέβαια, όταν ο Καμίλο ζούσε. Μετά, σαν έμαθα πως τον σκότωσαν, ένιωσα ένοχη γιατί δεν εξάντλησα το κάθε τι για την ασφάλειά του και γιατί δε βοήθησα αρκετά τον αγώνα του. Τότε μου πέρασε απ το μυαλό να αυτοκτονήσω. Χωρίς το γιό μου, έλεγα, δε μπορώ να ζω. Κάθε μάνα το λέει. Μετά, δε σκοτώθηκα. Γιατί; Από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, από φόβο; Ω, όχι, πιστέψτε με. Δεν αυτοκτόνησα για να μη μπορεί να πει κανείς για μένα «η φουκαριάρα είταν τρελλή, όπως τρελλός είταν και ο γιός της».

Κανείς από τους δυό μας δεν ήταν τρελλός. Ακόμη κι αν, στην ιστορία της Κολομβίας, ένας παπάς που πεθαίνει όπως ο Καμίλο προκαλεί φόβο και πανικό. Έτσι, αποφάσισα να ζήσω. Θυμάμαι που είχα πει ότι θα τον ακολουθήσω μέχρι τις ακραίες συνέπειες, και με ρώτησε: «Και μέχρι το θάνατο ακόμα, μανούλα;». Εγώ: «Και πέρα από το θάνατο». Τώρα, τώρα στερνά απ’ το θάνατό του, οφείλω να δουλέψω για να απλώσουν οι ιδέες του, για να ακολουθήσει τη μνήμη του μια ατελείωτη στρατιά».

Cuentan que tras la bala
se oyo una voz,
era Dios que gritaba:
Revolucion!

Revisar la sotana
mi general,
que en la guerrilla cabe
un sacristan.
Lo clavaron con balas
en una cruz,
lo llamaron bandido
como a Jesus.

«Δέστε, εγώ είμαι πάντα μια επαναστάτρια κι αντικληρική. Πάνου απ όλα αντικληρική. Ποτέ δε θέλησα να γίνει ο γιός μου παπάς. Για πολύ καιρό πίστευα ότι η ιερωσύνη ήταν λάθος για κείνον, για τον ανθρωπισμό του, για τις ευγενικές, γενναίες φιλοδοξίες του. Όμως, πολύ αργότερα, που το ξανασκέφτηκα λόγω της σύντομης ζωής του Καμίλο, καταστάλαξα πως αν δεν αφιερωνόταν με τόση αγάπη στην ιερωσύνη, δεν θα είχε κατανοήσει σε βάθος τα προβλήματα του φτωχού λαού μας, δε θα είχε δοθεί στον πολιτικό αγώνα και δε θα είχε τόση πεποίθηση στην αποστολή του. Μια αποστολή η οποία, παρά τη σύντομη ζωή κι ιερωσύνη του Καμίλο, άφησε βαθιές ρίζες στο λαό κι είχε παγκόσμια απήχηση.».

Y cuando ellos bajaron
por su fusil,
se encontraron que el pueblo
tiene cien mil
cien mil Camilos prontos
a combatir,
Camilo Torres muere para vivir.

«Με ρωτάτε αν επηρέασα τις ιδέες του Καμίλο, αν συνέβαλα για να γίνει αυτός που ήταν. Ειλικρινά, δεν ξέρω. Ξέρω όμως πως ανάμεσά μας υπήρχε –πέρα από τη σχέση μάνας παιδιού – μια βαθιά ανθρώπινη φιλία• πως ανάμεσά μας δεν υπήρχαν μυστικά και πως μια μέρα μου είπε: «Μανούλα, θα σου τα λέω όλα, εκτός από τα της εξομολόγησης».»

«Στην αρχή όταν βγήκε στο αντάρτικο τον ακολουθούσα στα μικρά επαρχιακά κέντρα, στα χωριά, στις αγροτικές περιοχές που πήγαινε να κηρύξει. Εκεί, στις πλατείες, στις αίθουσες, κάτου από εξέδρες, στεκόμουν σε μια γωνιά και περισσότερο τον κατασκόπευα παρά τον παρατηρούσα. Τα λόγια δεν μπορούν να περιγράψουν την αγωνία που περνούσα περιμένοντας ότι θα τον δολοφονούσαν.

Ήξερα πως θα τον σκοτώνανε. Κάθε τόσο τον ρωτούσα: «Δε βλέπεις που θα σε δολοφονήσουν, Καμίλο;». Και κείνος: «Ναι, μανούλα, θα με δολοφονήσουν. Μα πριν με σκοτώσουν θα προλάβω να κάνω κάτι καλό για τους αδελφούς μου». Είταν σίγουρος πως θα τον σκοτώσουν, όπως κι εγώ που υποτάχτηκα σιγά σιγά σε αυτή την ιδέα. «Θα σε σκοτώσουν, γιατί είσαι ένας πρόδρομος». Γελούσε. «Όπως και να χει, μανούλα, θα με βγάλουν απ’ τη μέση». […] Για τούτο, όταν πηγαίναμε σε αγροτικές περιοχές, στα χωριά, για κήρυγμα κι οι φίλοι του προσφέρανε πιοτό ή φαγητό, με τρόπο τραβούσα το ποτήρι ή το πιάτο και τα δοκίμαζα πρώτη: φοβόμουν πως θα τον δηλητηριάσουν».

«Έγραψα ένα γράμμα στον πρόεδρο της Δημοκρατίας που είναι μακρινός συγγενής μας. Τον παρακάλεσα να μου παραδώσουν το λείψανο του γιού μου, αλλά δεν πήρα απάντηση. Έτσι, θες από απελπισία, θες από ελπίδα, έγραψα στον Πάπα που ήξερα ότι θα ερχόταν στη Μπογκοτά. Τον παρακαλούσα να κάμει ότι μπορεί για να πάρω το λείψανο και να θάψω χριστιανικά τον ιερέα γιό μου στο μέρος που κι εγώ η ίδια θα θαφτώ μια μέρα. Αλλά ούτε κι ο Πάπας μου απάντησε. Μου είπανε οι αρχές της Μπογκοτά ότι ο τόπος που θάφτηκε ο Καμίλο Τόρρες είναι κρατικό μυστικό».

«Μια φορά ήρθανε σπίτι και του είπανε: Πάτερ, έτοιμη είναι για σένα η μάγκνα κάπα του καρδινάλιου. Φτάνει να γράψεις στη Ρώμη δυό λέξεις ότι είσαι διατεθειμένος να οδηγήσεις τους οπαδούς σου στα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα, μακρυά από το αντάρτικο. Φτάνει να το δηλώσεις και αμέσως γίνεσαι καρδινάλιος, πρίγκιπας της εκκλησίας. Ο Καμίλο είχε μια φράση να απαντάει σε αυτές τις προσφορές: Δεν είμαι για πούλημα, αμίγκος».

Από το βιβλίο «Καμίλο Τόρρες, Λαϊκή Ενότητα, Επανάσταση και άλλα κείμενα», εκδ. Μνήμη, Αθήνα 1974.
Ο Χόρχε Καμίλο Τόρρες Ρεστρέπο γεννήθηκε στη Μπογκοτά το 1929, γόνος μίας από τις γνωστότερες και πλουσιότερες οικογένειες του τόπου. Έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Ισπανία, το Βέλγιο και την Κολομβία. Σπούδασε νομικά, θεολογία και κοινωνιολογία. Πίστεψε σε μεγάλη ηλικία.

Παρά τις αντιρρήσεις των δικών του, που ήταν άθεοι, έγινε ιερέας. Υπήρξε αποφασιστική για την πορεία της ζωής του η συνάντησή του με τον Αββά Πιερ, στο Παρίσι, όπου και πήρε μέρος σε καμπάνιες των «Συντρόφων των Εμμαών». Υπηρέτησε ως καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μπογκοτά. Παραιτήθηκε για χάρη δύο αδίκως διωκόμενων φοιτητών του. Θεωρήθηκε κομμουνιστής. Απαντούσε ότι είναι «παπάς χριστιανός κι άρα επαναστάτης». Μετά μια σύντομη προσπάθεια για «λαϊκή επαναστατική δράση με νόμιμα μέσα», βγήκε στο βουνό. Τον ακολουθούσαν χιλιάδες νέοι και φτωχοί, λαϊκοί άνθρωποι.

Επειδή θα έπαιρνε όπλο, ζήτησε να αποσχηματιστεί. Δεν του έκαναν τη χάρη. Δολοφονήθηκε το 1966. Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν «Την Τρίτη 15 Φλεβάρη, στη διάρκεια μιας συμπλοκής με αντάρτες, μια μονάδα της Ve Ταξιαρχίας σκότωσε πέντε ενόπλους. Ένα από τα πτώματα πιστοποιήθηκε ότι ήταν το πτώμα του Καμίλο Τόρρες Ρεστρέπο». Ήταν η πρώτη του μάχη. Δεν είχε προλάβει να σκοτώσει κανέναν.

Μου αρέσει να διαβάζω τις μπροσούρες του. Έχουν τίτλους όπως «η ευθύνη του χριστιανού μπρος στην οικονομική αναδιάρθρωση» ή «η στάση του χριστιανού μπρος στις διαρθρωτικές αλλαγές» ή «η πραγματοποίηση του επαναστατικού ιδεώδους κατευθυνόμενη από τους χριστιανούς».

Περισσότερα στα ισπανικά εδώ κι εδώ και στα αγγλικά εδώ