Σαμάνος Ιωσήφ ο ιαματικός

Στη μάινστρίππερ και στη φίλη της που ζωγραφίζει πεταλούδες

Είχα πάει να τον συναντήσω μαζί με την αγαπημένη μου φίλη. Ξέρετε, αυτή που την περιγράφει η φράση «τέτοιες φιλίες δεν υπάρχουν πιά». Τη λέω «το μέλι μου». Με λέει «μωρή τρελλή». Αλληλοθαυμαζόμαστε μέχρι αηδίας. Ούτε ο Θας με τον Κουκ, τέτοιο πράγμα! Φωναζόμαστε Μεγαλοκοπέλλες. Έχουμε ιδρύσει το Μεγαλοκοπέλλα Κλαμπ. Το μέλι μου. Αληθινή, εύμορφη, όλο καρδιά, με βισινόματο και τσαγανό. Και με εμμονή στη γόβα στιλέτο. Κανείς δεν είναι τέλειος...
Είχαμε πάει να τον συναντήσουμε στο Ντύσσελντορφ. Ιούνιος. Οι μέρες του τζαζ φεστιβαλ,. Γυρνοβολάμε πίνοντας μπύρες κι ακούγοντας μουσική. Ολσταράκι εγώ, στιλέτο το μέλι μου, κι αφήστε τα πλακόστρωτα να αναρωτιούνται. Με «αυτή την αντιπαγκοσμιοποίηση στο κεφάλι» εγώ, ο Λόουν Ρέηντζερ με το πιστολάκι, εκείνη, να ισιώνει και την τελευταία τρίχα της κεφαλής της πριν βγούμε έξω. Δέκα ώρες να αποφασίσει τι θα φορέσει, ένα τεταρτάκι κι αν η αφεντιά μου. Στη βιτρίνα του Λουί Βιττόν το μέλι μου, με τους ποδηλάτες στο κανάλι να τραγουδάω λα μπάμπα εγώ. Φτυστές, σας λέω! Φτυ-στές!

Το μέλι μου έχει απίστευτο μάτι. Μάτι για Μάττα. Ένα έργο, μια λιθογραφία του Ρομπέρτο Μάττα στο σπίτι της είχε κρίνει πολλά με μας τα δυό. Όταν πρωτοπήγα εκεί, αρχές της φιλίας, είδα το έργο του κι αναφώνησα έκπληκτη «Μάττα!». Μου είπε: «Τον ξέρεις;» Ήταν όλη χαρά. Και ποταμός, ως συνήθως. «Κανείς δεν τον ξέρει! Εσύ που τον ξέρεις; Εγώ δεν τον ήξερα. Τον είχαν στείλει δώρο σε ένα παλιό μου αφεντικό. Τον πέταξε στα σκουπίδια γιατί δεν του άρεσε. Πήγα και το μάζεψα από τα σκουπίδια. Δεν τον ήξερα αλλά το έργο του μου μίλησε, βρε παιδί μου. Δεν είναι καταπληκτικό; Έχεις δει άλλο Μάττα; Είδα στο Παρίσι, άσε, δε σου λέω τίποτε!». Εκεί, ευτυχώς, χρειάστηκε να πάρει ανάσα κι έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να τη φιλήσω σταυραετά. Ύστερα, πηγαίναμε για ψώνια, για φαγητό, για κρασάκι, σινεμά, στην κουζίνα, στη βεράντα, ύστερα είπαμε τους καϋμούς μας, μιλήσαμε με τις ώρες για αγόρια και για ζωγραφική, χτίζοντας δικούς μας όρους, μακριά από ακαδημαϊσμούς. Τσακωθήκαμε άγρια μόνο και μόνο για να μπορέσουμε να κλάψουμε η μια στην αγκαλιά της άλλης. Είμαστε φίλες από αυτές που λένε πως δεν υπάρχουν πια.

Ντυσσελντορφ, λοιπόν. Τον Μπόυς δεν τον γνώριζε ακόμη. Την εχω σηκώσει πρωί πρωί, έχω υπομείνει τις ετοιμασίες της κι έχουμε πάρει το δρόμο για το μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Στο δρόμο μου θυμώνει λίγο – δασκαλίζω λέει. Όμως, ξέρω πως αν μπούμε μέσα δε θα μας αφήνουν να μιλάμε και πρέπει να της πω. Τόσοι Κλέε, Καντίνσκι, Ρουώ, Ντιξ, Σβίττερς, ο Μπόυς… Λίγες μέρες μετά, γράφω στους φίλους:

«Στην πιο φωτεινή αίθουσα του μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του Ντύσσελντορφ, ειναι ο τάφος του Γιόζεφ Μπόυς. Είναι ο τάφος που έφτιαξε για τον παλιό εαυτό του, τον παλαιό άνθρωπο. Το φως μπαίνει από το ταβάνι, οι τοίχοι άσπαστο λευκό, τα ξύλα και τα μέταλλα στο ταβάνι επίσης.

Μακρόστενος ο χώρος της ταφής. Δύο οι σαρκοφάγοι για να χωρέσει ο πόνος του θανάτου του. Τα νεκροκρέβατα, εκεί που το κορμί του ήταν ακουμπισμένο, στο ένα μέτρο απ το έδαφος, μπρούτζινα. Το κιβούρι γυάλινο. Στο ένα, οι γούνες που τύλιγαν το κορμί του, ένα χυτό κεφάλι αποκομμένο, το μέταλλο πράσσινο, το στόμα μισάνοιχτο, έκφραση πόνου. Στο άλλο νεκροκρέββατο τα άκρα του, το λίπος που έγινε τα άκρα του ξανά, τυλιγμένα κορδόνια δερμάτινα. Νάρθηκες και δεσμά - σε ποια ζωή?

Ο στολισμός της νεκρικής αίθουσας έδειχνε πως ο πολιτισμός που έθαψε το Γιόζεφ Μπόυς ήξερε καλά την επεξεργασία του μετάλλου. Μεγάλες μπρούτζινες πλάκες, επεξεργασμένη επιφάνεια να αντιφεγγίζει τόσο το φως που να μη σε τυφλώνει ούτε η ζωή ούτε ο θάνατος, και να μην κλέβουν την παράσταση απ το νεκρό, ήταν τοποθετημένες στους δυο μακρείς τοίχους. τέσσερις και τέσσερις, αντικρυστά βαλμένες, ξεκινούσαν από το ύψος του νεκροκρέββατου, ύψος περίπου 2 μέτρα πλάτος ένα. Μια μικρή κορνίζα-ανάγλυφο σχηματιζόταν στις άκρες.

Ο νεκρός είναι σαμάνος. Δεν είναι πολεμιστής. Οι ορθογώνιες μεταλλικές πλάκες δεν είναι ασπίδες. Κανένα όπλο δεν ετάφη μαζί του. Μόνο τα φάρμακα που ανασταίνουν - οι γούνες, το δέρμα και το λίπος.

Μπήκαμε σιωπηλές. Θέλω να γονατίσω και να κάνω το σταυρό μου. Το μέλι με κράτησε. Είπε αργά: «και να μη μου έλεγες πριν τα δασκαλίστικα, πάλι δε θα άντεχα εδώ μέσα».

Έφυγε και κάθησε έξω από το νεκροθάλαμο παίρνοντας βαθιές ανάσες, με τα γόνατα ελαφρά λυγισμένα, τις παλάμες στα γόνατα. Ο άγγελος σαμάνος της έφερνε ανάσες στη φούχτα.

Βρήκα δυο βιβλία για το έργο του στη βαρβαρική. Στο ένα είναι μόνο φωτό από δρώμενα κι εγκαταστάσεις- ο τρόπος που δούλευε, η κίνηση. Έχει μια φωτογραφία του από αυτές που κάποιοι βγάζουν κρυφά για να σου κλέψουν την ψυχή σου. Τα μάτια του αναστημένου ανάβρυζαν μια θλίψη που δεν έλεγε να ξεχυθεί μα όλο μαζευόταν».

Κι ύστερα, καθώς δραπετεύαμε από το θάνατο, τους έγραφα πάλι:

«Οι "λέξεις που μπορούν ν ακούσουν" είναι μια σειρά μολύβια πάνω σε σελίδες φτηνού ημερολογίου. Δεν είχαν δίπλα εξήγηση, όμως μου φαίνεται ειν ο τρόπος που είδε πως η στοματική κοιλότητα γεννά τους ήχους. Ο τίτλος είναι μια φράση που χω πει πολλές φορές στη ζωή μου κι ας μην το ήξερα το έργο -τη σειρά έργων. Μιλήσαμε όμως.

Ήταν αρκετά έργα του στους προθαλάμους της ταφικής αίθουσας - το πιάνο μπορεάλις και ο καβαλλάρης ενός βιολιού, το ανεμοδαρμένο αναλόγιο, το φανελένιο του κοστούμι, οι στοιχειοθετημένες σελίδες εφημερίδας κι η σκιά του, οι σαμάνοι του, η Ιφιγένεια/Τίτος Ανδρόνικος σε φωτογραφίες. Στη μια χορεύει ζεϊμπέκικο- το χορό του άνδρα που είναι μόνος απέναντι στο Θεό. Ο θάνατος δεν ακυρώνει την προσευχή, του είπα.

Μετά, πήγαινες στην έκθεση Donald Judd. Ένας αμερικάνος που έφτιαχνε χρωματιστές επιτοίχιες σιντιέρες. Ξαναγύρισα στο Μπόυς - το μέλι μου πήγε where they got the picassos. Την άλλη μέρα ξανά. Βγαίνοντας από το μουσείο είπε: «Από όλους τους καινούριους, δυό θα θυμάμαι: το Μπόυς και το Σβίττερς».»

Τώρα που τα ξέρετε όλα για την καλύτερή μου φίλη, καταλαβαίνετε γιατί αξίζει όλη την ομορφιά του κόσμου.

Ένας αγαπημένος ανταπέδωσε τα ημεηλς των περιγραφών με ένα υπέροχο δώρο. Ένα ημέηλ που είχε στείλει το αστέρι μου για τον Μπόυς. Σας έχω μιλήσει για το αστέρι μου. Κείμενά του έχουν φορτώσει στο διαδίκτυο κι άλλοι. Είχε γράψει, λοιπόν, για το Μπόυς ένα κείμενο σε ανύποπτο χρόνο κι εγώ το χα ξεχάσει! Στο κείμενό του εκείνο, έχω αλλάξει μόνο μια λέξη (το όνομά μου, που όποτε το έγραφε χαιρόμουν σα να μου έκανε το πιο όμορφο δώρο), πριν να σας το χαρίσω, όπως κι εκείνος θα ήθελε. Το έντυσα στο χοντροκόκκινο, που αγιογραφεί.

Ο ΝΕΚΡΟΣ ΛΑΓΟΣ

α. Ο Ιππότης ως Ναζί.

Ηταν μία φορά ένας αστραφτερός Ιππότης πού ήθελε να σώση τήν ανθρωπότητα από τήν διαφθορά καί τήν σήψι - έτσι ένοιωθαν τότε όλοι οι στρατιώτες του Αδόλφου Χίτλερ. Ο ναζισμός ήταν μία Ιπποτική επανάστασι - η προσπάθεια της επανιδρύσεως του κόσμου με τήν αποκατάστασι της γενναιότητος, της θυσίας, του ηρωϊσμού, της κοινωνικής αλληλεγγύης. Ναζισμός, η τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης καί της Δύσις, να επανα- προσδιορίση τίς αρχές της, να ακυρώση τήν νεοταξική της πραγματικότητα.

Η μοίρα της Δύσεως: Ο Ιππότης του μεταφυσικού Φωτός, καταλήγει ανηλεής φύλακας του Αουσβιτς. Είναι αυτό πού δεν μπορεί να δη η Μιραντό - δόξα σοι ο Θεός - πίσω καί μέσα στήν «μεγάλη» ζωγραφική πού θαυμάζει - δεν βλέπει την Τρεμπλίνκα καί τό Αουσβιτς πού ελλοχεύουν στα βάθη.

β. Με τό Στούκας.

Ο Ιωσήφ ήταν πιλότος ενός γερμανικού Στούκας στό Ανατολικό μέτωπο. Αγγελος της Αποκαλύψεως - Τιμωρός, Απολυμαντής, Υπεράνθρωπος, Δίκαιος. 1943. Το αεροπλάνο του κατερρίφθη πάνω από τήν Κριμαία.

γ. Μόνος στό Δάσος.

Το αεροπλάνο του πήρε φωτιά. Ο ίδιος επέζησε - η έκρηξι τόν τίναξε μακριά καί βρέθηκε στό έδαφος. Ετοιμοθάνατος αλλά ζωντανός. Ηρθε η νύχτα καί τα ζώα του δάσους τόν πλησίασαν.
Ενας λαγός, ένας λύκος, ένα τσακάλι. Τόν μύρισαν κι έφυγαν.

δ. Η σωτηρία

Τήν άλλη ημέρα τόν βρήκαν ντόπιοι κυνηγοί. Ζούσε ακόμα - εφιαξαν ένα πρόχειρο φορείο καί τόν μετέφεραν στόν καταυλισμό τους. Μόλις πού ανάσαινε. Τόν παρέδωσαν στα χέρια του σαμάνα της φυλής.

ε. Επιστροφή στήν Μήτρα

Ο Ναζισμός ονειρεύτηκε τήν Μεταφυσική του Ανθρώπου, ο Ιππότης τήν βρήκε. Ο ιατρός σαμάνας, άλοιψε τό τραυματισμένο καί καμμένο σώμα του με πέντε δάχτυλα ζωϊκού λίπους καί τόν φάσκιωσε μ ένα αρκουδοτόμαρο, τό οποίο έδεσε γύρω του σφιχτά. Μόνο τό πρόσωπό του έμεινε ελεύθερο. Καί έτσι, φυλακισμένον στήν μήτρα των ζώων, τόν άφησε έναν ολόκληρο μήνα.

στ. Η επιστροφή

Εναν μήνα αργότερα, γεννήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα.

ζ. Η Μήτρα των ζώων.

Γράφω καλλιτέχνης, αλλά δεν ακριβολογώ. Ο Ιωσήφ πίστευε πώς κάθε άνθρωπος ανεξαιρέτως είναι ένας καλλιτέχνης. Τέχνη είναι η ζωή καί η αποκάλυψι του νοήματός της. Οι κριτικοί δεν ήξεραν τί να κάνουν μαζύ του. Γνώριζαν πώς είναι σπουδαίος, αλλά δεν μπορούσαν ούτε να τόν κατατάξουν, ούτε να τόν πουλήσουν.

Τα κύρια υλικά της τέχνης του ήταν τό λίπος και τα τομάρια των ζώων. Σε μία έκθεσι πού έκανε στήν Αμερική, έζησε δυό βδομάδες μέσα στό μουσείο παρέα μ' ένα τσακάλι. Αυτή ήταν η «έκθεση». Οταν μπήκαν στο τέλος οι υπευθυνοι, οι αίθουσες του μουσείου εμοιαζαν καί μύριζαν σαν δάσος - τότε που ήταν σχεδόν νεκρός καί τα ζώα τόν πλησίασαν.

η. Ο Καλλιτέχνης εξηγεί τήν ζωγραφική σ έναν νεκρό λαγό.

Ηταν ημέρες καθισμένος σε μία καρέκλα. Τό πρόσωπό του είχε σκεπάσει μέ μέλι καί χρυσά φύλλα φθινοπώρου. Στήν αγκαλιά του βαστούσε έναν νεκρό λαγό. Αμίλητος. Κάθε τόσο, άγγιζε τό πόδι του νεκρού λαγού σε κάποιον από τους ζωγραφικούς πίνακες πού βρίσκονταν ολόγυρα. Του εξηγούσε την ζωγραφική, δηλαδή τόν θάνατο.

θ. Κάποτε, οι Γερμανοί τόν έκαναν καθηγητή στήν Ακαδημία του Ντύσσελντορφ. Δεν ήξεραν τί τους περίμενε. Ο Ιωσήφ ίδρυσε τήν οργάνωση «Αμεση δημοκρατία» κατέλαβε με τους φοιτητές του τήν σχολή καί ζήτησε αμέσως την εφαρμογή της.

ι. Εκανε κι άλλα πολλά πού βαριέμαι τώρα να γράψω. Προσπάθησε να γίνη Ορθόδοξος, όπως είχε προσπαθήση ο Βαν Γκόγκ, και δυό τρείς ακόμα. Δέστε τίς φωτογραφίες πού στέλνω. - εκεί καί ο λαγός. –«

Η φωτογραφία του Ντυσσελντορφ από εδώ