The black survivors

Παρακαλώ σε πρώτα εδώ, για τη μουσική.

Χωριό το χωριό, αφήνοντας την Μπούσουα, την αγαπημένη των χίππυδων στα 60ς, αρχίζουμε να ακολουθούμε τα ίχνη του αίματος. Δεκάδες. Περίπου πενήντα λέει ο ταξιδιωτικός οδηγός της Brandt. Τα περισσότερα μισοερειπωμένα. Έτοιμα να πέσουν, κατοικημένα από νυχτερίδες κι όρνια.

Όχι όλα. Υπάρχουν και τα καλοδιατηρημένα. Αυτά που αναπαλαιώθηκαν για να διασώσουν τη μνήμη, να μπορούν να προσκυνήσουν οι επίγονοι όσων πουλήθηκαν σκλάβοι και τώρα γυρνούν να βρουν τη ρίζα τους - ευλογημένε Κούντα Κιντέ- ή για να στεγάσουν ανάγκες, όπως το φρούριο της Άκκρας που στεγάζει την κυβέρνηση. Σε αυτό δεν είχαμε μπορέσει να μπούμε μέσα, φυσικά. Απαγορευόταν.

Μέρα μεσημέρι, δίπλα στους ανοικτούς υπόνομους της πρωτεύουσας, με σαράντα βαθμούς και αποπνιχτική οσμή να αναδύεται, δεν θυμάμαι παρά τους χοντρούς του τοίχους και τους ευγενικούς φρουρούς. Κρίστιανμποργκ. Το πρώτο από τα φρούρια.

Τα χτίσανε άγγλοι, γάλλοι, πορτογάλοι, ολλανδοί, δανοί, σουηδοί, γερμανοί. Ευρωπαϊκός πολιτισμός, παιδί μου! Ξέρεις ποιά εποχή: υψηλές αξίες, Αναγέννηση, καλπασμός προς το Διαφωτισμό…

Οι απόγονοι των δουλεμπόρων κάνουν τουρισμό και νοικιάζουν δωμάτια στο χόστελ- πρώην χεντκουόρτερζ των παππούδων τους στη Σενυα Μπερακού. Εκεί που πέθαναν, που βασανίστηκαν, που πουλήθηκαν κι αγοράστηκαν, που βιάστηκαν, που δολοφονήθηκαν και εξανδραποδίστηκαν χιλιάδες άνθρωποι, εκεί, οι απόγονοι των δολοφόνων, των βιαστών, των βασανιστών, των δουλέμπορων, των ληστών, νοικιάζουν τα δωμάτια που κάποτε κοίμιζαν τους προγόνους τους για να έχουν να το λένε. Ο ρόλος των ευρωπαίων στον εκπολιτισμό της Αφρικής. Το αίμα στα κεφάλια τους και στα κεφάλια των παιδιών τους.

Τα φρούρια. Μοιάζουν μεταξύ τους. Μπουντρούμια στη σειρά. Από δω οι γυναίκες, από κει οι άντρες, απέναντι τα παιδιά. Δεν είχαν και πολλούς για φύλακες στα μπουντρούμια, οπότε τα έχτιζαν κατηφορικά. Φαντάσου το σα μια καρότσα που ξεφορτώνει. Ανθρώπινο φορτίο. Τους πετάγανε εκεί μέσα. Κι εκεί έμεναν εβδομάδες. Να πεθάνουν οι αδύναμοι, που έτσι κι αλλοιώς δε θα έβγαζαν το ταξίδι ως την Αμερική, δε χομ οβ δε φρηη, να έρθουν οι έμποροι να διαλέξουν το καλό εμπόρευμα, να καθαρίζουν με ότι απομείνει.

Στα μπουντρούμια μέρα κι άλλη μέρα κι άλλη κι άλλη κι άλλη... Μες στα κόπρανά τους, μες στα ούρα τους, χώρος ίσα να μισοσταθούν ο ένας δίπλα στον άλλο, ίσα να απλώσουν χέρι να αρπάξουν την τροφή που τους πετούσαν. Απ την ψυχή ν’ απλώσουν χέρια προσπαθώντας να βγουν επάνω. Στο φως.

Αυτά τα χαράγματα στο επικλινές, τι είναι; Νυχιές. Βαθιές, απείραχτες απ το χρόνο. Νυχιές όσων προσπαθούσαν να βγουν έξω, να ακολουθήσουν την αντίθετη πορεία, να συρθούν στην ελευθερία. Τουριστικό αξιόθεατο: οι νυχιές. Δίπλα κοιμούνται οι πολιτισμένοι. Μα δεν ξέρεις τι ωραίο ύπνο κάναμε στην Αφρική!

Από πάνω απ τα μπουνρούμια, τα διαμερίσματα του διοικητή και των αξιωματικών. Έκοβε τις βόλτες του και άμα του ερχόταν όρεξη, διάλεγε κάποια από το εμπόρευμα. Να ξαλεγράρει. Τι ευκαιρίες για διασκέδαση να χει εδώ που τον έριξε η μοίρα; Η μόνη της ευκαιρία για μπάνιο. Προσπαθώ να φανταστώ πως θα ένοιωθε η γυναίκα που από το απόλυτο σκοτάδι, από τη βρωμιά, από τον τρόμο, θα έβγαινε στο φως. Ίσως κι ευγνώμων, ίσως να ήλπιζε πως δε θα ξαναγύριζε εκεί μέσα. Πώς να ένοιωθε στην πορεία προς το φως. Στα «γραφικά» στενά και τα γεφυράκια. Πως θα ανάσαινε. Πως θα βάδιζε. Αν ήταν γενναιόδωρος ο διοικητής, είχε κέρασμα από το εμπόρευμα και για τους αξιωματικούς. Είναι σε τι άνθρωπο θα πέσεις...

Το πρώτο μεγάλο, καλοσυντηρημένο κάστρο, στην Ελμίνα, ένα μεγάλο ψαροχώρι. Ελ μίνα δε όρο, το χρυσωρυχείο, έτσι βάφτισαν την περιοχή οι πορτογάλοι όταν έφτασαν κι έχτισαν εδώ το κάστρο του Αγίου Γεωργίου. Πριν φύγει ο Κολόμβος για την Αμερική. Μετά, το πήραν το κάστρο οι ολλανδοί. Στήσανε τα κανόνια κι άρχισαν το δουλεμπόριο. Περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι περνούσαν ετησίως από δω, στο δρόμο για τα σκλαβοπάζαρα των νέων χωρών.

Δεύτερο καλοδιατηρημένο κάστρο το Κέηπ Κόουστ. Το ίδιο εντυπωσιακό. Και με βίντεο. Αναπαράσταση του δρόμου της σκλαβιάς. Τον ελεύθερο φυσικό άνθρωπο, τον "απολίτιστο", πως τον εκπολιτίζανε...

Οι νεοφιλελεύθεροι της εποχής, οι δουλέμποροι. Της ελεύθερης αγοράς, προσφορά και ζήτηση, με το ελάχιστο δυνατό ρίσκο, επιδιώκοντας μεγάλα περιθώρια κέρδους, έχοντας υπολογίσει και κάποιες ζημίες όσο νάναι...

Οι δουλέμποροι έφταναν εδώ σε τακτά χρονικά διαστήματα να αγοράσουν φρέσκια πραματεια. Οι αιχμάλωτοι οδηγούνταν στην ολλανδική εκκλησία. Τους κοιτούσαν και ξεδιάλεγαν, μες από δυό μισοκρυμμένες σχισμές. Ποτέ κατά πρόσωπο. Είχαν τα όπλα και παρέμεναν δειλοί.


Δεν αντέχεις πολύ στα φρούρια. Θες να βγεις στο φως, στην ελεύθερη Γκάνα. Να μοιάζουν άχρηστα και σκουριασμένα τα κανόνια και οι μπάλες τους, η παράταιρη εικόνα της ειρήνης να συνεχίζει να ξεψαρίζει τα δίχτυα της, να καταβρέχει γελώντας τα παιδιά της, δίπλα στο στοιχειωμένο τόπο. Θυμάμαι πάλι τα λόγια του Τζέημς: Οι Αμερικάνοι είναι οι σημερινοί Άγγλοι. Να σαι καλά όπου κι αν είσαι, αδελφέ μου.

Οι φωτογραφίες από το ταξίδι εκείνο. Η αγγελία παλιό ψάρεμα στο δίκτυο μα δε θυμάμαι από πού. Για τους μαύρους σκλάβους στην Αμερική εδώ. Λεπτομέρεια: ο ορθόδοξος αδελφός Μπομπ Μάρλεϋ, είχε βρει ότι κι οι δικοί του πρόγονοι είχαν γευτεί την υψηλή ευρωπαϊκή φιλοξενία σε από ένα από τα κάστρα της Γκάνας. Έτσι δέθηκε με τη χώρα – κι αυτός κι η Ρίτα. Στο όνομά του κι από το κληροδότημά του χτίζεται νοσοκομείο, έχουν χτιστεί σχολειά. Για το φετινό Africa Unite στη Γκάνα εδώ. Για το Africa Unite της Αιθιοπίας, ωραίο φωτογραφικό του BBC εδώ. Και τα λόγια της Ρίτας για τους black hearted εδώ.